Scott Barry Kaufman zegt in zijn fascinerende boek Ungifted: Intelligence Redefined dat het meeste van wat wij leren (hij noemt zelfs 95%) impliciet gebeurt. Dat geleerde is dus ontstaan zonder expliciete instructie!
Hij geeft aan dat bij expliciete instructie er een grote correlatie is met het IQ van de leerder. Hoe hoger het IQ van de leerder hoe groter de kans dat het daadwerkelijk geleerd wordt.
Bij impliciet aanleren is er geen correlatie met het IQ van de leerder! Dat betekent dat onze hersenen zeer goed in staat zijn patronen te herkennen en daarvan te leren zonder expliciete instructie. En dat het IQ van de leerder geen invloed heeft.
Kaufman spreekt zelfs van het impliciete systeem en het expliciete systeem. Hij meent dat het impliciete systeem veel sneller en effectiever is om zelfs zeer complexe patronen aan te leren. In een aantal gevallen zal dat onbewust gebeuren maar ook wordt de stap gemaakt waarbij leerders impliciet patronen aanleren en vervolgens zelf daar een regel van maken.
Voor Alfa-NT2 cursisten, waar we met DigLin+ materiaal voor ontwikkelen, heeft deze kennis enorme consequenties. Wellicht is het IQ bij Alfa-NT2 cursisten een obstakel (al heb ik daar persoonlijk grote twijfels over), maar vooral het taalniveau en het abstractieniveau van de Alfa-NT2 cursisten maakt dat leren via expliciete instructie voor deze cursisten in ieder geval al zeer gecompliceerd is.
Voor mij betekent het dat Alfa-NT2 cursisten van alles zouden kunnen leren als het maar niet gebeurt met expliciete instructie maar via het impliciet onderscheiden van patronen.
Dat maakt het ook interessant te bedenken wanneer en waarom iets niet geleerd wordt. Wellicht komt dat omdat leerders niet in “situaties” komen waarin dat impliciet geleerd kan worden. Of dat we dat niet verwachten.
Bij het bouwen van bronnen proberen we daarom te bouwen zonder expliciete instructie en patronen in te vlechten in het materiaal. Maar hoe ziet dat er dan uit!
Voor Alfa-NT2 studenten is dit (zie afbeelding) een mooi voorbeeld. Hier zit geen instructie bij. Er zit ook heel veel kennis in die je hiermee impliciet op kan doen. Je kunt hier alle individuele letters horen. Je kan de woorden horen. En je kan zien wat de woorden betekenen. Je kan hier uit leren dat woorden bestaan uit letters en dat letters op een bepaalde manier klinken. En dat de klanken van de verschillende letters samen een woord vormen. Je kan alle klanken via de “soundbar” onderaan beluisteren. Dit is eigenlijk niet eens een oefening en toch was er in het Diglin project een leerder die in totaal 45 minuten met deze bron gewerkt heeft. We gebruiken in dit materiaal feedback waarbij het systeem reageert op acties van de leerder (dat zit niet in dit voorbeeld). En “feedback” die de leerder zelf oproept. Een leerder zou kunnen bedenken dat hij weet wat een “kam” is en hoe je het uitspreekt, hij kan dat proberen te doen en vervolgens door op de knopjes te klikken ontdekken of zijn inschatting klopt.
Bedenk maar eens wat er nodig is om deze informatie expliciet aan te bieden aan Alfa cursisten met een beperkt taalniveau.
In dit voorbeeld hebben we dat geprobeerd met het vervoegen van het werkwoord voor Nederlandse leerlingen. In de eerste 3 zinnen wordt het “patroon” neergelegd. Door precies te luisteren kan je het woord correct invullen. Als het correct is reageert het systeem onmiddellijk en wordt het juist ingevulde woord groen. De leerder heeft nu correcte “kennis” tot zijn beschikking en hij wordt nu uitgedaagd om deze “kennis” te gebruiken in andere zinnen waar de aanwezigheid of afwezigheid van de “t” niet meer hoorbaar is. Er zit ook enige “ruis” in (het voltooid deelwoord) om het mechanische er uit te halen en nieuwe vragen op te roepen.
In dit voorbeeld proberen we dat bij rekenen. Ook hier directe feedback. Bij een juist antwoord springt het antwoord op groen. Maar ook hier een visuele representatie van de som door op het blauwe knopje voor de som te klikken. Ook hier kunnen eerder gevonden antwoorden helpen om de volgende sommen op te lossen.
Deze is didactisch gezien eigenlijk nog interessanter. Hier vragen we de leerder om zijn eigen sommen te ontwerpen. Bij een volledig correcte som is er nog steeds directe feedback. Interessant is hier om de leerder te vragen eigen sommen te ontwerpen die (net) te moeilijk zijn. Dat betekent dat de leerder na moet gaan denken over wat hij kan en wat nog niet. Daarmee geef je de leerder de mogelijkheid om het stuur zoveel mogelijk in eigen hand te nemen.
Jan Deutekom
Diglin+ Nederlands is gebouwd en ontworpen door FC-Sprint² Leerbedrijf Bronnen in nauwe samenwerking met Ineke van de Craats. Het leerbedrijf Bronnen is een leerbedrijf van het Friesland College waarin ICT studenten van het Friesland College de templates bouwen waarmee de bronnen gevuld kunnen worden. Tot juli 2017 is Diglin+ Nederlands gratis te gebruiken. Daarna zal het door uitgeverij BOOM op de markt gebracht worden.
Diglin+ werkt alleen optimaal met de browsers Mozilla Firefox, Safari en nu ook in Chrome!